De inning van dwangsommen bij de last onder dwangsom

Verbeurte en invordering van dwangsommen, aanmaning en verjaring. U komt het tegen, als u niet tijdig aan de last onder dwangsom voldoet. Lees hieronder hoe het samenhangt en hoe u zich verweren kunt.

U hebt een last onder dwangsom gekregen en dwangsommen verbeurd. Juridische begrippen buitelen vervolgens over elkaar heen: verbeurte van dwangsommen, invorderingsbesluit, aanmaning en verjaring. Het duizelt u. Waartegen kunt u nu wél bezwaar maken en waartegen niet? Hieronder leg ik u zo eenvoudig mogelijk uit, hoe het zit en hoe het met elkaar samenhangt. Onder "Alles op een rij" begin ik met een samenvatting; daarna ga ik er uitvoeriger op in.

Op 20 februari 2021 heb ik deze blog van 7 april 2020 geactualiseerd.

Alles op een rij

In de hele reeks van last onder dwangsom, vaststelling van de overtreding, verbeurte van de dwangsom, verzoek tot betaling, invorderingsbesluit, aanmaning en dwangbevel zij er maar twee besluiten waartegen u bezwaar kunt maken: de last onder dwangsom zelf en het invorderingsbesluit.

In het bezwaar tegen het invorderingsbesluit kunt u de vaststelling van de overtreding, de verbeurte van de dwangsom en de verjaring van de bevoegdheid om die in te vorderen ter discussie stellen. De aanmaning en het dwangbevel zijn feitelijk uitvoeringshandelingen van het van het invorderingsbesluit. Tegen het dwangbevel kunt u zo nodig bij de civiele rechter rechtsbescherming vragen.

Automatisch verschuldigd

Als u voor een doorlopende overtreding (bijvoorbeeld een illegaal bouwwerk) op 1 januari een last onder dwangsom met een begunstigingstermijn van drie maanden gekregen hebt en u de overtreding binnen deze termijn niet beëindigd hebt, verbeurt u vanaf 1 april dwangsommen.

Voor dit verbeuren is geen besluit van de gemeente nodig. Het gebeurt "van rechtswege", automatisch. U kunt er daarom ook geen bezwaar tegen maken.

De verplichting om die automatisch verbeurde dwangsommen aan de gemeente te betalen is volledig in de wet geregeld (artikel 5:33 Awb): “Een verbeurde dwangsom wordt betaald binnen zes weken nadat zij van rechtswege is verbeurd.” Ook voor deze betalingsverplichting is dus geen besluit van de gemeente nodig en ook hier kunt u dus geen bezwaar tegen maken.

Invorderingsbesluit

Als u de verbeurde dwangsommen niet uit eigen beweging betaalt (niemand betaalt uit eigen beweging), zal de gemeente u eerst verzoeken om de verbeurde dwangsommen te betalen. Betaalt u niet, dan zal zij een zogenaamd invorderingsbesluit nemen, waardoor zij vaststelt welk bedrag aan verbeurde dwangsommen u haar betalen moeten en dit van u invordert (artikel 5:37 Awb). Tegen dit invorderingsbesluit kunt u bezwaar maken.

Omdat dit invorderingsbesluit een voor u belastend besluit is, krijgt u de gelegenheid om hier vóóraf een zienswijze tegen in te dienen. Maakt u hier geen gebruik van, dan u kunt later tegen het invorderingsbesluit evengoed nog bezwaar maken en in beroep gaan.

Een enkele brief

De gemeente zal u voor dit alles - de vaststelling dat u dwangsommen verbeurd hebt, het verzoek om deze op een bepaalde bankrekening te betalen, het voornemen een invorderingsbesluit te nemen als u niet betaalt en het bieden van de mogelijkheid om hier een zienswijze tegen in te dienen - meestal één enkele brief toesturen. In deze brief staan dus geen besluiten. U kunt tegen niets in deze brief bezwaar maken. Dit kan pas weer tegen het latere invorderingsbesluit.

Een besluit wordt ook vaak "beschikking" genoemd en naar de last onder dwangsom wordt wel door het begrip "dwangsombesluit" verwezen.

Kansrijke argumenten

Met welke goede argumenten kunt u tegen het invorderingsbesluit bezwaar maken?

Een veel voorkomend argument is, dat er geen overtreding geweest is en dat de gemeente ten onrechte vastgesteld heeft, dat de last overtreden is. Dit argument kan met name gebruikt worden, als de last onder dwangsom herhaling van een eerdere overtreding verbiedt. Aan het vaststellen van een overtreding worden hoge eisen gesteld en het mag geen half werk zijn. Zo is het, als u in u woning geen kamers aan studenten of arbeidsmigranten verhuren mag, natuurlijk niet voldoende, als de gemeente slechts vastgesteld heeft dat u kamers verhuurt.

Een ander, vaak gebruikt argument is, dat de bevoegdheid om de verbeurde dwangsom te innen al verjaard is. Dit is zeker niet onmogelijk, want bij een last onder dwangsom verjaart die bevoegdheid al door verloop van een jaar na de dag waarop de dwangsom - zie hierboven: "automatisch" - verbeurd is (artikel 5:35 Awb). De discussie gaat dan vaak over de vraag, of de verjaring op de juiste manier gestuit is. Hieronder ga hierop in.

Een derde, vaak gebruikt, maar zelden succesvol argument is, dat er bijzondere omstandigheden zijn om van de incasso van de verbeurde dwangsommen af te zien. Dat dit verweer zelden slaagt, spreekt voor zich. De vaste overweging van de rechter hierbij is: "Aan het belang van invordering moet een zwaarwegend gewicht worden toegekend. Een andere opvatting zou afdoen aan het gezag dat van de last onder dwangsom uit moet gaan."

In een zaak van de Afdeling bestuursrechtspraak van 10 februari 2021 worden die bijzondere omstandigheden door de commissie bezwaarschriften wel aangenomen, maar verpest betrokkene het voor zichzelf door ná het advies van de commissie maar vóór het besluit op bezwaar van het college opnieuw de fout in te gaan. Het college volgt het advies daarom niet en besluit de dwangsommen innen, maar verzuimt om betrokkene over het nieuwe feit opnieuw te horen, wat volgens artikel 7:9 Awb wél verplicht is.

Aanmaning en verjaring

Een aanmaning om te betalen "als bedoeld in artikel 4:112" van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) is één van de middelen om een lopende verjaring te stuiten en weer opnieuw te laten beginnen (artikel 4:106 Awb).

Aan de eis "als bedoeld in artikel 4:112" wordt in de rechtspraak strikt de hand gehouden. Ontbreken in de aanmaning één of meer van de in dit artikel gestelde vereisten, dan stuit die aanmaning de verjaring niet. Om deze reden citeer ik het artikel hieronder volledig (artikel 4:112 Awb):

"1. Het bestuursorgaan maant de schuldenaar die in verzuim is schriftelijk aan tot betaling binnen twee weken, gerekend vanaf de dag na die waarop de aanmaning is toegezonden. 2. Bij wettelijk voorschrift kan een andere termijn worden vastgesteld. 3. De aanmaning vermeldt dat bij niet tijdige betaling deze kan worden afgedwongen door op kosten van de schuldenaar uit te voeren invorderingsmaatregelen."

Bij de last onder dwangsom geldt het bijzondere voorschrift, dat de gemeente u pas aanmanen mag een verbeurde dwangsom te betalen, nadat zij over de invordering van die verbeurde dwangsom een (invorderings)besluit genomen heeft (artikel 5:37 Awb).

Het invorderingsbesluit stuit de verjaring dus niet! Het is als het ware een voorwaarde om te mogen aanmanen en pas door de aanmaning mits deze aan alle vereisten voldoet, wordt de verjaring gestuit.

In een zaak van de Afdeling van 10 februari jl. is nadat het recht om in te vorderen al verjaard was nog een invorderingsbesluit genomen en zijn naar aanleiding van dit besluit dwangsommen betaald. Dan zijn de dwangsommen onverschuldigd betaald en moeten die terugbetaald worden en is het beroep tegen het invorderingsbesluit niet-ontvankelijk.

Aanvullende rechtsbescherming

Tegen een aanmaning en, als u niet betaalt, het hierop volgende dwangbevel kan geen bezwaar worden gemaakt of beroep worden ingesteld (artikel 8:4 lid 1 b Awb).

Dit kan er vreemd genoeg toe leiden dat u eventueel de civiele rechter moet inschakelen om u tegen de incasso van een al verjaarde dwangsom te verweren. Stel u verbeurt op 1 januari een dwangsom. De wettelijke verjaringstermijn is een jaar. De gemeente neemt een invorderingsbesluit, u maakt bezwaar en in de beslissing op bezwaar van 1 november wordt uw beroep op verjaring ongegrond verklaard. Terecht, want het jaar is nog niet om. Vervolgens krijgt u ruim twee maanden later op 5 januari een aanmaning om de dwangsom te betalen. En dán is de bevoegdheid om deze in te vorderen dus wél verjaard! Als u de gemeente hier niet van overtuigen kunt, zult u aan de civiele rechter rechtsbescherming tegen het dwangbevel moet vragen.

Geen herkansing

Ten slotte geef ik u nog graag het volgende, belangrijke advies: Als u een last onder dwangsom gekregen hebt en u het met die last, de hoogte van de dwangsom, het maximum van de te verbeuren dwangsommen of wat dan ook oneens bent, moet u daar direct bezwaar tegen maken en hier niet tot het invorderingsbesluit mee wachten, want dan bent gewoon te laat. U krijgt geen herkansing. Het bezwaar tegen het invorderingsbesluit kan alléén gaan over zaken die u in het bezwaar tegen de last onder dwangsom niet naar voren hebt kunnen brengen.

Hebt u hulp nodig?

Wordt u geconfronteerd met een last onder dwangsom of met de incasso van verbeurde dwangsommen? Dan zal ik u graag adviseren en bijstaan om het best mogelijke resultaat voor u te behalen.