De mislukte invordering van verbeurde dwangsommen

Wanneer een last onder dwangsom na het einde de begunstigingstermijn niet wordt nagekomen, worden van rechtswege dwangsommen verbeurd. In deze blog bespreek ik zaken, waarbij de invordering mislukte.

De evidentietoets

Als de last onder dwangsom onherroepelijk is, staat daarmee in beginsel vast, dat het bestuursorgaan bevoegd was die last op te leggen en dus ook bevoegd is om verbeurde, d.w.z. als straf verschuldigd geworden dwangsommen te innen.

De rechter zal de invordering van verbeurde dwangsommen evenwel afwijzen, als het voor hem evident is 1) dat het bestuursorgaan niet bevoegd was om de last onder dwangsom op te leggen, 2) dat er geen overtreding gepleegd is of 3) dat de betrokkene geen overtreder is.

In haar uitspraak van  23 januari 2025 gaat de Rechtbank Limburg nog een stap verder. Zij toetst in deze uitspraak immers voluit en zonder terughoudendheid, of het bestuursorgaan bevoegd was de last onder dwangsom op te leggen.

Het verbeuren van dwangsommen

Belangrijk is dat dwangsommen  door het overtreden van de last onder dwangsom verbeurd, d.w.z. als straf verschuldigd worden. 

In een niet-gepubliceerde uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant van oktober 2022, in welke zaak ik eiser bijgestaan heb, stelde het college "dat dwangsommen (...) niet van rechtswege worden verbeurd, maar dat de feitelijke constatering van een overtreding daarvoor noodzakelijk is". 

De rechtbank zet hier - terecht, want dit is vaste rechtspraak - een streep door: "De rechtbank merkt (...) op dat dwangsommen van rechtswege worden verbeurd. Hiervoor is geen nadere handeling van het bestuursorgaan nodig."

Niet het controlemoment, maar het moment van feitelijk overtreden na de begunstigingstermijn bepaalt dus het verbeuren van dwangsommen. Voordat tot invordering kan worden overgegaan, moet er wél een deugdelijke en controleerbare vaststelling van relevante feiten en omstandigheden plaatsvinden."

Uitgaande van het juiste tijdstip verminderde de rechtbank het bedrag van de verbeurde dwangsommen met € 12.500,--.

De verjaringstermijn van één jaar

Het feit dat het verbeuren van dwangsommen niet door het moment van controle door het bestuursorgaan, maar enkel door het feitelijk overtreden van de last plaatsvindt, is van groot belang voor de vraag, of de verbeurde dwangsom nog betaald moet worden.

De rechtsvordering tot betaling van een verbeurde dwangsom verjaart immers door verloop van één jaar na de dag waarop zij verbeurd is, aldus artikel 5:35 Awb.

Door een aanmaningsbrief wordt de verjaring gestuit, aldus artikel 4:106 Awb, en begint die opnieuw voor een jaar te lopen.

Het verbeuren per tijdseenheid

"Het bestuursorgaan stelt de dwangsom vast hetzij op een bedrag ineens, hetzij op een bedrag per tijdseenheid waarin de last niet is uitgevoerd, dan wel per overtreding van de last", aldus artikel 5:32b lid 1 Awb.

"op een bedrag per tijdseenheid waarin de last niet is uitgevoerd" moet volgens de Afdeling zo uitgelegd worden, dat er pas dwangsommen verbeurd worden, als de last tijdens de volledige tijdseenheid - een dag, een week, een maand - overtreden is. De begunstigingstermijn wordt hierdoor feitelijk verlengd.

De te late controle

In een andere zaak waarin ik mijn cliënt in de bezwaarfase bijstond, verbeurde hij vanaf 23 november 2023 - de begunstigingstermijn was toen voorbij - € 1.500,-- per week, met een maximum van € 7.500,-- (vijf weken). Op grond van één controle op 25 april 2024 - ruim vijf maanden na het verstrijken van de begunstigingstermijn  - werd het bedrag van € 7.500,-- ingevorderd. 

Hier zette de commissie bezwaarschriften een streep door en het college volgde dat advies: de cliënt hoefde de € 7.500,-- niet meer te betalen. Er had immers geen deugdelijke en controleerbare vaststelling van relevante feiten en omstandigheden plaatsgevonden. Een eerste controle had direct na afloop van de begunstigingstermijn moeten plaatsvinden en niet pas ruim vijf maanden later. Door deze wijze van controleren is ook niet vastgesteld, hoe lang de overtreding voortgeduurd heeft.

De ontbrekende grondslag

In een derde zaak waarin ik mijn cliënt eveneens in de bezwaarfase bijstond, werd de invordering van een dwangsom van € 5.000,-- teruggedraaid. De opgelegde last onder dwangsom verbood A te doen, terwijl de feiten B bij de controle vastgesteld waren. 

Goede beroepsgronden noodzakelijk

Goede beroepsgronden zijn noodzakelijk om de definitieve invordering van verbeurde dwangsommen te voorkomen. 

Rechters beoordelen de rechtmatigheid van de invordering immers aan de hand van de aangevoerde beroepsgronden. 

Van Hoef Advocatuur

Als Van Hoef Advocatuur heb ik mij in het omgevingsrecht en het bestuursrecht gespecialiseerd en hier sinds 2017 een aantal blogs over geschreven.

Hebt u behoefte aan deskundig advies? Dan help ik u graag en kunt u hiervoor vrijblijvend contact met mij opnemen.