Op uw grond is afval gedumpt. Wie betaalt het opruimen?

Op uw grond is (drugs)afval gedumpt. Betaalt u de kosten, als de gemeente het opruimt? Een interessante blog voor iedereen die met afvaldumping te maken heeft.

Op uw grond is (drugs)afval gedumpt. U weet van niets. Betaalt u de kosten, als de gemeente het opruimt? Maakt het verschil, als u vóór het opruimen er wél al van weet? Een interessante blog voor iedereen, die met afvaldumping te maken heeft.

Een deel van deze problematiek komt aan de orde in de recente uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van 27 februari 2019. In een weiland wordt tot tweemaal toe een brandende auto met drugsafval aangetroffen. De gemeente past spoedeisende bestuursdwang toe om de auto met het drugsafval op te ruimen. Het verhalen van de kosten hiervan op de eigenaar van het weiland mislukt. Ik zet deze zaak voor u in een breder perspectief.

Bestuursdwang en overtreder

Bestuursdwang is bedoeld om een illegale situatie te beëindigen en de wettelijke toestand te herstellen. De meest voorkomende vorm ervan is de last onder bestuursdwang: de gemeente geeft de overtreder een last om de wettelijke toestand binnen een bepaalde termijn te herstellen. Is een last niet mogelijk omdat de illegale situatie direct beëindigd moet worden, dan past de gemeente spoedeisende bestuursdwang toe en beëindigt zij de illegale situatie zélf. Dit moet zij vóóraf besluiten, maar als de situatie zo spoedeisend is dat een besluit niet kan worden afgewacht, kan en moet zij het besluit achteraf bekend maken.

Een last onder bestuursdwang moet gegeven worden aan de overtreder. Dit is degene die de overtreding pleegt of medepleegt. De kosten van bestuursdwang kunnen alleen op hém verhaald worden. Verhaal is geheel of gedeeltelijk onmogelijk als - in de woorden van de wet - "deze kosten redelijkerwijze niet of niet geheel te zijnen laste behoren te komen". Bij kostenverhaal op de eigenaar van de grond is de te beantwoorden vraag dus steeds: Is de eigenaar (mede)pleger van de overtreding? De gemeente in de hierboven genoemde zaak gaat voor een aantal ankers liggen, die ik hieronder in een algemener kader voor u bespreek.

Het weiland als terrein

De Woningwet bepaalt het volgende: "De eigenaar van een (...) terrein (...) draagt er zorg voor dat als gevolg van de staat van dat (...) terrein geen gevaar voor de gezondheid of veiligheid ontstaat dan wel voortduurt." Het weiland is een terrein en dus is de eigenaar voor het niet nakomen van zijn zorgplicht aansprakelijk, aldus de gemeente. Als je het zo leest, voel je dat het wringt: een artikel uit een wet over het bouwen van woningen, dat op een afgelegen weiland toegepast wordt! De Afdeling vindt dat ook: in de Woningwet is met terrein niet een weiland, maar een "bij een bouwwerk behorend onbebouwd perceel" bedoeld.

Nou dan, zegt de gemeente, de weipalen zijn een bouwwerk en het weiland hoort daarbij. U zult dit wel mét mij een nogal ridicule redenering vinden. De weipalen staan er immers voor (het gebruik van) het weiland en niet andersom. Dat vindt de Afdeling, uiteraard in nette bewoordingen, ook: "Niet valt in te zien dat een weiland ten dienste staat van de omheining van dat weiland."

Strijdigheid met bestemmingsplan

Het gebruiken van grond in strijd met de bestemming is illegaal (tenzij je hier een omgevingsvergunning voor hebt). Om de eigenaar te verwijten dat hij zijn grond in strijd met de bestemming gebruikt, is het wél nodig dat die weet wat er aan de hand is. Voor wat dit onderdeel betreft komt de eigenaar in de hierboven genoemde zaak met de schrik vrij: rechtbank en Afdeling vinden dat de gemeente niet aangetoond heeft dat hij wist wat er op zijn weiland aan de hand was.

En als hij dat nu wél geweten had? Een ander gooit illegaal afval op uw grond. Gebruikt u de grond dan vanaf enig moment in strijd met de bestemming door het afval daar te laten liggen? Jammer genoeg komt de Afdeling niet aan het beantwoorden van deze vraag toe, omdat de gemeente het afval opgeruimd had vóór de eigenaar het wist. Uit de tussenzin "nog daargelaten of het zeer kortstondig aanwezig zijn van de afvalstoffen kan worden aangemerkt als gebruik als opslagplaats en daarmee als strijdig gebruik" is evenwel af te leiden dat de eigenaar van de grond op het langer dan korte tijd laten liggen van het afval aan te spreken is.

De gemeente verwijdert het afval en legt de hoge rekening ervan bij u neer. Dan zult u stellen - zie hierboven - dat die kosten redelijkerwijze niet voor uw rekening behoren te zijn. U krijgt een last onder bestuursdwang en verwijdert het afval tegen hoge kosten zelf. Dan zult u deze kosten op de gemeente willen verhalen. Dat kan, maar het gaat het bestek van deze blog te buiten om hierop in te gaan.

Onvoldoende zorg voor het milieu

Even onhaalbaar als haar redenering over het weiland en de weipalen is wat de gemeente over de zorgplicht op grond van de Wet milieubeheer naar voren brengt. Deze zorgplicht houdt onder meer in dat een ieder die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat door zijn nalaten nadelige gevolgen voor het milieu kunnen worden veroorzaakt, verplicht is alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd om die gevolgen te voorkomen, te beperken of ongedaan te maken.

In de hierboven genoemde zaak ging het over twee afvaldumpingen na elkaar. Na de eerste dumping had de eigenaar het weiland moet afsluiten of minder goed toegankelijk moeten maken voor criminelen die er drugs willen dumpen, aldus de gemeente. Denkt u er vóór u verder leest eens een moment over na, wat die eigenaar volgens u dan had kunnen doen. Ik kan behalve de meest absurde en kostbare maatregelen niets bedenken. De Afdeling ook niet: "Deze zorgplicht gaat niet zo ver dat er van de <eigenaar> kan worden gevergd dat <hij> nadat eens drugsafval was gedumpt in het weiland, een eventuele herhaling van dat incident, waarbij de ernst van de mogelijke gevolgen voor het milieu op geen enkele manier te voorzien was, actief <verhindert>."

Dit geldt overigens niet in het algemeen. Bij een weiland zijn uiteraard niet of nauwelijks maatregelen tegen afvaldumping te nemen, maar situaties waarin de eigenaar van een perceel waarop onbekende derden voor de tweede keer drugsaval hebben gestort een overtreding van de zorgplicht begaat, zijn "niet ondenkbaar" dus de Afdeling.

Waarmee kan ik u helpen?

Krijgt u met afvaldumping te maken, dan zal ik u graag deskundig adviseren over alle, juridische aspecten die met de verwijdering en het betalen van de kosten hiervan te maken hebben.

Artikel geschreven door Paul Van Hoef

Paul Van Hoef is al ruim dertig jaar uw betrokken en betrouwbare advocaat. Uw belang is zijn belang, hij stopt pas als alle wegen zijn benut. Hij is ijzersterk als het aankomt op het oplossen van juridische puzzels. Vervolgens kan hij dit duidelijk uitleggen, waardoor u te allen tijde weet waar u aan toe bent. Hierdoor kan hij u goed bijstaan om een juridisch conflict te voorkomen of te winnen.